نمایش باله فندق شکن
- توسط ماریه سامی
- 4 خرداد 1400
باله فندق شکن یا کسه نویست محبوب ترین و معروفترین باله در دنیاست و نمایشنامه آن براساس افسانه ای آلمانی به نام فندق شکن و پادشاه موشها، توسط ارنست تئودور هافمن نوشته شده است. داستان این باله از نظر تاریخی به دوران گوتیک و گروتسک برمیگردد.
نمایش باله فندق شکن دو پرده و سه صحنه دارد. موسیقی این باله اثر پیوتر ایلیچ چایکوفسکی است. طراحی این رقص در ابتدا به عهده ماریوس پتیپا بود که به علت بیماری آن را به لو ایوانف سپرد. فندق شکن در سالنهای نمایش گوناگونی در سراسر دنیا روی صحنه رفته است که از آن جمله می توان به تئاتر مارینسکی، تئاتر بولشوی، سالن نمایش باله نیویورک و باله رویال انگلستان اشاره کرد.
نمایشنامه باله فندق شکن
پرده اول
صحنه اول در خانه خانم و آقای اشتالبام آغاز می شود که میزبان مهمانی ای به مناسبت کریسمس هستند. پرده اول همراه با ورود مهمانان با لباس های زیبایشان، با دختر خانواده اشتالبام، کلارا (که در برخی نسخه ها ماریه نامیده می شود) که نقش اصلی بر عهده اوست، آشنا می شویم. کلارا از ورود پدرخوانده اش، آقای دروسلمیر، سازنده اسرارآمیز اسباب بازی که با شنلی مشکی رنگ ظاهر میگردد، شادمان می شود. دروسلمیر کودکان را با عروسک های رقصنده به اندازه طبیعی مجدوب خود کرده و سپس هدیه کریسمس را به محبوب خود، کلارا، تقدیم می کند: یک عروسک فندق شکن شبیه سرباز که سخت مورد علاقه کلارا است، ولی از بخت بد به دستان برادر بازیگوش او، فریتز می افتد؛ او از قصد عروسک را شکسته و مورد سرزنش قرار می گیرد. پس از اینکه دروسلمیر عروسک صدمه دیده را ترمیم می کند، مهمانی به پایان خود رسیده و تاریکی بر خانه خانواده اشتالبام دامن می گستراند.
کلارا با لباس خواب خود به صحنه باز می گردد و به جستجوی عروسک فندق شکن در زیر درخت کریسمس می پردازد. سپس با صدای آونگ ساعت که نیمه شب را اعلام می کند، عروسک را در بغل گرفته و به خواب می رود. حال، رویای کلارا روی صحنه به نمایش در می آید. موش های سریع به صحنه وارد شده و او را می ترسانند. پس از ورود آنها سردسته موش ها، شاه خبیث موش ها وارد می شود. همان طور که ریتم و صدای موسیقی چایکوفسکی افزایش می یاید، اسباب خانه به کنار رفته و درخت کریسمس بزرگ و بزرگتر می شود. جلوه ویژه ای که کودکان تماشاچی را مشعوف می کند. عروسک فندق شکن زنده شده و به همراه او، ارتشی از سربازان عروسک نیز زنده می شوند، که با موش ها مقابله کرده و در همین حال فندق شکن با شاه موش ها دوئل می کند. زمانی که به نظر می رسد شاه موش ها در حال شکست فندق شکن است، کلارا کفش خود را به شاه موش ها پرتاب کرده و او را گیج کرده تا فندق شکن فرصت کشتن او را پیدا کند.
در صحنه ی دوم کلارا با فندق شکن، که به طرز خارق العاده ای به یک شاهزاده جوان تبدیل می شود، به دیدن قلمروی پادشاهی برف می رود. جایی که دانه های برف (رقصنده های باله با توتوهای سفید) همراه با ملکه و شاه برف در اطراف آنها می رقصند.
در اینجا فضا به کلی از حالت رقص کاراکتر داستانی همراه با پانتومیم، به یک رقص کلاسیک و با تاکید بیشتری بر رقص تبدیل می شود. ملکه و شاه برف “پا د د” را به زیبایی اجرا می کنند. کلارا و شاهزاده فندق شکنش راه خود را به سمت قلمروی پادشاهی شیرینی ها ادامه می دهند. این صحنه پایان بخش پرده اول می باشد.
پرده دوم
پرده دوم در قلمروی پادشاهی شیرینی ها شروع می شود که یک پری به نام Sugarplum در آن حکمرانی می کند. Sugarplum در واقع ستاره این اجرا می باشد. به فرمان او انبوهی از خوراکی های خاص –شکلات از اسپانیا، چای از چین، قهوه از عربستان و… – تک به تک جلو آمده و برای مسافران جوان قطعاتی از رقص های قومی و ملیتی خود را اجرا می کنند و سپس رقصنده ها به اجرای والس گل میپردازند و سرانجام Sugarplum در یک “پا د د” شوالیه خود را همراهی می کند. سپس کلارا و فندق شکن سفر خود را ادامه داده و در میان ابرها ناپدید می شوند و اهالی این شهر نیز با کلارا و فندق شکن خداحافظی می کنند و ناگهان کلارا از خواب بیدار می شود.
تاریخچه باله فندق شکن
بالهی فندق شکن برای اولین بار در سنت پترزبورگ در تئاتر مارینسکی در سال 1892 اجرا شد. موسیقی این باله اثر پیوتر ایلیچ چایکوفسکی است. طراحی این رقص در ابتدا به عهده ماریوس پتیپا بود که به علت بیماری آن را به لو ایوانف سپرد. در نسخهی روسی این باله ماشا یا ماریه (کلارا)، نقش ستارهی قصر شیرینی (Sugarplum) را هم ایفا می کند. باز طراحی های فراوانی از این باله مخصوصا پردهی دوم آن انجام شده که می توان به طراحی اشتون برای بالهی لندن در سال 1952، طراحی بالانچین برای بالهی نیویورک سال 1954، گریگورویچ برای تئاتر بالشوی موسکو سال 1966، باریشنیکوو برای تئاتر بالهی آمریکا در واشنگتن در سال 1976 اشاره کرد.
استقبال عمومی به باله فندق شکن به دلایل مختلف زیاد بوده است. از جمله داستان اسطوره ای، دلنشینی طراحی صحنه و رقص ها در پرده اول و رقص های گوناگون در پرده دوم باعث محبوبیت این باله در میان کودکان شده است. به دلیل وجود مهمانی کریسمس در پرده اول، این باله توجه فراوانی را مخصوصا در ماه های آخر سال به مناسبت کریسمس به خود معطوف می کند.
برگرفته از کتاب World of Dance
ترجمه و تلخیص از گروه روبان
طراح گرافیکی: www.cierashaver.com